Het Liberalisme was een transformerend tijdperk in de menselijke geschiedenis, een baken van vooruitgang dat idealen als rationalisme, individuele vrijheid, wetenschappelijk onderzoek en de rechtsstaat verdedigde. Deze filosofische en politieke beweging uit de 17e en 18e eeuw legde de basis voor moderne democratieën en koesterde de overtuiging dat alle individuen gelijk geschapen zijn en begiftigd zijn met onvervreemdbare rechten op leven, vrijheid en het nastreven van geluk. Naarmate de politieke en economische systemen in de wereld evolueren, worden deze fundamentele principes echter ondermijnd. Tegenwoordig bedreigen machtige bedrijven en een concentratie van rijkdom de structuur van de democratie, waardoor velen zich afvragen: is Amerika op weg naar een oligarchie, vergelijkbaar met de door oligarchen gedomineerde systemen die we in Rusland zien?
Het onvoltooide project van het Liberalisme
Hoewel liberalisme aanleiding gaf tot revolutionaire ideeën die samenlevingen hervormden, blijft het werk ervan onvolledig. Om een vergelijking te maken, stel je onze democratie voor als een groot gebouw een structuur die is gebouwd om de onderdrukkende krachten van monarchie, bijgeloof en autocratie te weerstaan. Maar dit gebouw heeft geen dak, waardoor het kwetsbaar is voor de elementen. Door de eeuwen heen hebben regen, wind en sneeuw de fundering ervan uitgehold. De scheuren zijn duidelijk zichtbaar in onze politieke en economische systemen, waar ongelijkheid in rijkdom en de overmacht van bedrijven bepalende kenmerken zijn geworden.
In de Verenigde Staten is de spreekwoordelijke dakloosheid van de democratie duidelijk zichtbaar. Rijkdom blijft zich concentreren aan de top, terwijl de economische vooruitzichten van de gemiddelde burger verslechteren. De belofte van het liberalisme, gelijkheid, democratie en vrijheid heeft plaatsgemaakt voor een systeem waarin het winstbejag van bedrijven de drijvende kracht is achter beslissingen die elk facet van het leven beïnvloeden. Politieke leiders negeren het verval of bieden ontoereikende oplossingen, waardoor burgers worden blootgesteld aan de metaforische storm.
De wurggreep van bedrijven op de samenleving
De verzelfstandiging en financialisering van de samenleving zijn de grootste bedreigingen voor de idealen van liberalisme. Bedrijven domineren nu de gezondheidszorg, het onderwijs, de entertainmentwereld en zelfs de nieuwsmedia, waarbij ze de winsten van aandeelhouders boven de publieke welvaart stellen. De gevolgen zijn dramatisch. Amerikanen betalen het meest voor medische zorg dan elk ander westers land, terwijl je er vaak de slechtste zorg voor terug krijgt. Particuliere verzekeringsmaatschappijen en ziekenhuisnetwerken geven prioriteit aan winst, waardoor miljoenen onderverzekerde slachtoffers geen toegang hebben tot deze zorg.
De kosten voor hoger onderwijs blijven omhoogschieten, waardoor studenten met onoverkomelijke schulden worden opgezadeld. Universiteiten opereren steeds meer als bedrijven en richten zich meer op het genereren van inkomsten dan op het verspreiden van kennis.
Met de opkomst van ChatGPT lopen nu ook redacties risico, omdat er nu al bedrijven journalisten vervangen voor AI gegenereerde inhoud om geld te besparen. waardoor de kwaliteit en betrouwbaarheid van de informatie die voor het publiek beschikbaar is, wordt vermindert.
Dit meedogenloze streven naar winst wordt gedreven door systemische prikkels die ingebed zijn in kapitalistische economieën. Wanneer bedrijven mensenlevens als winstcentra beschouwen in plaats van als een doel op zichzelf.
Naar een Amerikaanse oligarchie?
De Verenigde Staten begint steeds meer te lijken op de oligarchische van landen als Rusland, waar rijkdom en macht zich veel bemoeien met de overheid. Deze verschuiving is duidelijk zichtbaar in de groeiende invloed van miljardairs op het overheidsbeleid en politieke campagnes. Net als hoe Elon Musk zijn macht en status gebruikt om meer stemmen te vragen voor de partij van Trump.
Wat 2025 betreft is er begin januari veel ophef rond Elon Musk nadat na een discussie met Asmongold TV (een gaming kanaal op YouTube), uitliep op een shadowban. Omdat Elon het niet eens was met de kritiek van Asmon, nam Elon zijn goude checkmark af. Dit is een indicatie waarin je kan aantonen dat je een officieel bedrijf bent, dit kan hulp bieden in het werven van nieuwe klanten. Het feit dat Elon musk dit zomaar kan verwijderen omdat hij het met iemand niet eens is, is het totaal overgetelde van de “freedom of speech” waar hij zoveel van schijnt te houden.
De idealen van het liberalisme zijn te belangrijk om op te geven. Als er niets aan wordt gedaan, dreigt de verzelfstandiging van de democratie de samenleving in een nieuw donker tijdperk van ongelijkheid en autoritarisme te storten. Het is nu tijd om in actie te komen, voordat de scheuren in onze democratische basis onherstelbaar worden.
Door Oscar Kuijpers