Het begrip hoogmoed komt regelmatig voor in de oude Griekse mythen. De oude Grieken noemden het “hybris”. Icarus, die niet luisterde naar het advies van zijn vader en dichterbij de zon ging vliegen, is een goed voorbeeld van hybris maar ook in andere Griekse verhalen kwam het vaak voor.
Icarus
Icarus en zijn vader, Daedalus, waren opgesloten op het eiland Kreta door koning Minos, maar Daedalus bedacht een manier om te ontsnappen. Hij was een geoefend vakman en maakte vleugels van was voor zichzelf en zijn zoon.
Icarus werd door zijn vader gewaarschuwd om niet te dicht bij de zon te vliegen omdat de vleugels dan zouden smelten. Icarus werd overmoedig en opgewonden door het vliegen. Hij negeerde de waarschuwing van zijn vader en vloog steeds hoger en dichter bij de zon.
Zoals was voorspeld smolt de was en stortte Icarus neer in Egeïsche zee en verdronk. Dit verhaal dient als waarschuwing voor roekeloosheid, overmoed en benadrukt de gevolgen van het negeren van wijs advies.
Deze mythe heeft veel interpretaties gekregen in literatuur, kunst en filosofie.
Icarus liet zich in het moment meevoeren en werd overmoedig. Zijn geluk dat hij de zon weer zag overwon van zijn gezond verstand. Hij voelde de warmte van de zon nadat hij in een koude gevangenis heeft gezeten. Overweldigd door de emotie hoorde hij zijn vaders advies niet.
Prometheus
Prometheus was bekend van zijn betrokkenheid ten aanzien van de schepping van de mens. Als protest tegen de regels van de goden stal hij het vuur en schonk het aan de mensheid. Ook onderwees Prometheus de mensen over architectuur, geneeskunde, astronomie en landbouw.
Dit bracht echter woede van Zeus mee. Als straf liet Zeus Prometheus vastketenen aan een rots, waar elke dag een adelaar zijn lever zou opeten. ‘s Nachts groeide zijn lever weer aan. Dit was de eeuwige straf voor Prometheus.
Herakles bevrijdde Prometheus als één van zijn twaalf taken. Prometheus werd later beschouwd als held van de mensheid vanwege zijn opofferingen.
De mythe van Prometheus gaat over de autoriteit van de goden en menselijke ambitie. Net zoals protesten. De autoriteit van de overheid tegenover de ambitie om te protesteren voor iets waar men in gelooft. Om iets tot stand te brengen.
Hoogmoed is ook moed
Het liep allemaal slecht af voor deze Griekse figuren, behalve enigszins voor Prometheus. Hij werd uiteindelijk gered door Herakles. De uitdrukking ‘hoogmoed komt voor de val’ heeft een negatieve lading. Niet helemaal terecht want hoogmoed is eigenlijk ook moed. Het gaat ook om het tot stand brengen van iets, de natuur te willen beheersen of simpelweg problemen te willen oplossen. Het is belangrijk om je moed te houden maar laat dit niet overmoed worden.